संविधान दिनानिमित्त पंतप्रधान नरेंद्रजी मोदी यांचे देशवासीयांना पत्र



	प्रिय देशवासियांनो,

	नमस्कार!

	26 नोव्हेंबर हा दिवस प्रत्येक भारतीयासाठी अत्यंत अभिमानाचा दिवस आहे. सन 1949 मध्ये, याच दिवशी संविधान सभेने भारताचे संविधान स्वीकारले होते, संविधान हा एक पवित्र दस्तऐवज, जो अत्यंत स्पष्टतेने आणि दृढ विश्वासाने राष्ट्राच्या प्रगतीला सातत्याने मार्गदर्शन करत आलेला आहे . म्हणूनच, जवळपास एका दशकापूर्वी, सन 2015 मध्ये, राष्ट्रीय लोकशाही आघाडीच्या सरकारने 26 नोव्हेंबर हा दिवस संविधान दिन म्हणून साजरा करण्याचा निर्णय घेतला होता.

	ही आपल्या संविधानाचीच शक्ती आहे की, माझ्यासारख्या एका सामान्य आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल कुटुंबातून आलेल्या व्यक्तीला सलग 24 वर्षांपेक्षा जास्त काळ सरकारचे प्रमुख म्हणून सेवा करण्याची संधी मिळाली. सन 2014 मध्ये मी पहिल्यांदा संसदेत आलो, तेव्हा लोकशाहीच्या या महान मंदिराच्या पायऱ्यांना नतमस्तक होऊन स्पर्श केल्याचे क्षण मला आजही आठवतात. तसेच, सन 2019 मध्ये, निवडणुकीच्या निकालानंतर जेव्हा मी संविधान सदनाच्या सेंट्रल हॉलमध्ये (मध्यवर्ती सभागृहात) प्रवेश केला, तेव्हा आदराचे प्रतीक म्हणून मी नतमस्तक होऊन संविधान आपल्या कपाळाला लावले होते. या संविधानाने माझ्यासारख्या इतर अनेकांना स्वप्न पाहण्याची ताकद आणि त्या दिशेने काम करत राहण्याची करण्याची ऊर्जा दिली आहे.

	संविधान दिनानिमित्त, आपण संविधान निर्मितीसाठी योगदान देणाऱ्या आणि डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांच्या अध्यक्षतेखालील संविधान सभेच्या सर्व प्रेरणादायी सदस्यांचे स्मरण करत आहोत. आपण डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या प्रयत्नांचे स्मरण करतो, त्यांनी विलक्षण द्रष्टेपणाने मसुदा समितीचे अध्यक्षपद भूषवले होते. संविधान सभेतील अनेक प्रतिष्ठित महिला सदस्यांनी त्यांच्या चिंतनशील सूचनांनी आणि दूरदृष्टीपूर्ण दृष्टिकोनाने संविधानाला समृद्ध केले.

	मला सन 2010 मधील घडामोडी आठवतात. त्याच वर्षी भारताच्या संविधानाला 60 वर्षे पूर्ण झाली होती. दुर्दैवाने, त्या वेळी या घटनेला राष्ट्रीय स्तरावर मिळायला हवे तेवढे महत्व दिले गेलेच नाही. परंतु, संविधानाबद्दल आपली सामूहिक कृतज्ञता आणि वचनबद्धता व्यक्त करण्यासाठी, आम्ही गुजरातमध्ये 'संविधान गौरव यात्रा' आयोजित केली होती. आपले संविधान एका हत्तीवर ठेवले होते, आणि माझ्यासोबत समाजातील विविध क्षेत्रांमधील अनेक लोकांना या यात्रेचा भाग बनण्याचा मान मिळाला होता.

	संविधानाला 75 वर्षे पूर्ण झाली, तेव्हाच आम्ही ठरवले की हा भारतीय नागरिकांसाठी एक असाधारण ऐतिहासिक टप्पा ठरेल. या ऐतिहासिक घटनेच्या स्मरणार्थ आम्हाला संसदेचे विशेष अधिवेशन आयोजित करण्याचा आणि देशव्यापी कार्यक्रम सुरू करण्याचा बहुमान मिळाला. या कार्यक्रमांमध्ये विक्रमी सार्वजनिक सहभागही दिसून आला.

	यावर्षीचा संविधान दिन अनेक कारणांमुळे खास आहे. याच वर्षी सरदार वल्लभभाई पटेल आणि भगवान बिरसा मुंडा या दोन असाधारण व्यक्तिमत्वांचे 150 वे जयंती वर्षे आहे. या दोघांनीही आपल्या देशासाठी मोठे योगदान दिले आहे. सरदार पटेल यांच्या द्रष्ट्या नेतृत्वाने भारताची राजकीय अखंडता सुनिश्चित केली. त्यांच्या प्रेरणेने आणि दृढ विश्वासापूर्ण धैर्यातून मिळालेल्या प्रेरणेमुळे आम्हाला कलम 370 आणि 35(A) विरोधात कार्यवाही करण्याचे मार्गदर्शन लाभले. आता भारताचे संविधान जम्मू काश्मीरमध्ये पूर्णतः लागू झाले आहे, यामुळे तिथल्या लोकांसाठी, विशेषतः महिला आणि दुर्बल घटकांसाठी, सर्व घटनात्मक अधिकारांची सुनिश्चिती झाली आहे. भगवान बिरसा मुंडा यांचे जीवनही आपल्या आदिवासी समुदायांसाठी न्याय, सन्मान आणि सक्षमीकरण सुनिश्चित करण्याच्या भारताच्या संकल्पाला सातत्याने प्रेरणा देत आले आहे.

	यावर्षी, आपण वंदे मातरम् च्या 150 व्या वर्षपूर्तीचा उत्सवही साजरा करत आहोत, या गीताचे शब्द भारतीयांच्या युगानुयुगांच्या सामूहिक संकल्पाशी जुळणारे आहेत. त्याच वेळी, आपण श्री गुरु तेग बहादूर जी यांच्या 350 व्या बलिदान दिनाचा स्मरणोत्सवही पाळत आहोत. त्यांचे जीवन आणि त्याग आजही आपल्याला धैर्य, करुणा आणि सामर्थ्य यांचा प्रकाश देत राहतात .

	ही सर्व व्यक्तिमत्त्वे आणि महत्त्वाचे टप्पे आपल्याला आपली कर्तव्ये प्राधान्याने पार पाडण्याचे स्मरण करून देतात, ज्यावर संविधानाने कलम 51अ मधील मूलभूत कर्तव्यांवरील एका समर्पित प्रकरणाद्वारे भर दिला आहे. ही कर्तव्ये आपल्याला सामूहिकरित्या सामाजिक आणि आर्थिक प्रगती कशी साध्य करायची याचे मार्गदर्शन करतात. महात्मा गांधी नेहमीच नागरिकांच्या कर्तव्यांवर भर देत असत. त्यांचा असा विश्वास होता की उत्तम प्रकारे पार पाडलेले कर्तव्य तद्नुरूप अधिकार निर्माण करते आणि खरे अधिकार हे कर्तव्यबजावणीचाच परिपाक आहेत.

	या शतकाचा प्रारंभ होऊन 25 वर्षे उलटून गेली आहेत. आतापासून अवघ्या दोन दशकांनी, आपण वसाहतवादी राजवटीपासून मुक्त होण्याची 100 वर्षे साजरी करणार आहोत. वर्ष 2049 मध्ये, संविधान स्वीकृतीला शंभर वर्षे पूर्ण होतील. आपण आखत असलेली धोरणे, आपण आज घेत असलेले निर्णय आणि आपल्या सामूहिक कृती येणाऱ्या पिढ्यांचे जीवन घडवतील.

	यातून प्रेरणा घेत, विकसित भारताचे स्वप्न साकार करण्यासाठी आपण वाटचाल करत असताना, आपल्या राष्ट्राप्रती असलेली आपली कर्तव्ये अग्रस्थानी असल्याचे आपण कायम ध्यानीमनी ठेवायला हवे.

	आपल्या राष्ट्राने आपल्याला खूप काही दिले आहे आणि त्यातून आपल्या अंतःकरणात कृतज्ञतेची खोल भावना निर्माण होते आणि आपण जेव्हा या भावनेने जगतो तेव्हा, आपली कर्तव्ये पार पाडणे आपल्या स्वभावाचा अविभाज्य भाग बनतात. आपली कर्तव्ये पार पाडण्यासाठी, प्रत्येक कार्यात आपली पूर्ण क्षमता आणि समर्पण अत्यावश्यक ठरते. आपली प्रत्येक कृती संविधानाला बळकटी देणारी हवी आणि राष्ट्रीय ध्येय आणि हिताला पुढे नेणारी हवी. आपल्या संविधानाच्या निर्मात्यांनी पाहिलेली स्वप्ने पूर्ण करणे ही आपली जबाबदारी आहे. या कर्तव्याच्या भावनेने जेव्हा आपण काम करतो, तेव्हा आपल्या राष्ट्राची सामाजिक आणि आर्थिक प्रगती अनेक पटींनी वाढेल.

	आपल्या संविधानाने आपल्याला मतदानाचा अधिकार दिला आहे. नागरिक म्हणून आपल्या नावाची नोंद असलेल्या राष्ट्रीय, राज्य आणि स्थानिक निवडणुकांमध्ये मतदान करण्याची संधी आपण कधीही गमावू नये. हे आपले कर्तव्य आहे. इतरांसाठी प्रेरणा म्हणून, 18 वर्ष पूर्ण करणाऱ्या युवांसाठी आपण दर 26 नोव्हेंबर रोजी शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये विशेष समारंभ आयोजित करण्याचा विचार करू शकतो. अशा प्रकारे प्रथमच मतदान करणाऱ्या युवांमध्ये ते विद्यार्थी असण्यासोबतच, राष्ट्र उभारणीच्या प्रक्रियेत सक्रिय भागीदारही असल्याच्या भावनेला बळकटी मिळेल.

	आपण आपल्या युवांमध्ये जबाबदारीची आणि अभिमानाची भावना जागृत केली, तर ते आयुष्यभर लोकशाहीच्या मूल्यांशी वचनबद्ध राहतील. ही वचनबद्धतेची भावना एका मजबूत राष्ट्राचा पाया आहे.

	चला, या संविधान दिनी, या महान राष्ट्राचे नागरिक म्हणून आपली कर्तव्ये पार पाडण्याच्या आपल्या प्रतिज्ञेचा पुनरुच्चार करूया. याद्वारे, आपण सर्वजण विकसित आणि सशक्त भारताच्या उभारणीत सार्थ योगदान देऊ शकतो.

	आपला, नरेंद्र मोदी